با توجه به اینکه در زمان بروز حریق، مهم ترین اصل جهت جلوگیری از انتشار آن، روش اطفا حریق می باشد؛ نصب و استفاده از سیستم اطفا حریق متناسب با اماکن و ساختمان ها برای جلوگیری از ورود خسارت های مالی و جانی بسیار اهمیت دارد.
فهرست مطالب
روش های عمومی اطفا حریق
روش های کلی بر مبنای ماهیت حریق به صورت های ذیل می باشد:
- سرد کردن حریق
- خفه کردن حریق
- مانع شدن یا از بین بردن مواد قابل اشتعال
- کنترل واکنش های زنجیره ای
۱) سرد کردن حریق
سرد کردن یکی از روش های قدیمی و معمول و موثر برای کنترل حریق می باشد. این عمل عموماً با آب یا سایر خاموش کننده های سرما زا انجام می شود. یکی از خصوصیات گاز دی اکسید کربن نیز سرد کردن آتش می باشد. میزان و روش بکار گیری آب در اطفا حریق اهمیت بسیاری دارد. این روش برای حریق های نوع A مناسب می باشد و بهتر است آب را به صورت اسپری جهت سرد کردن موثر تر به کار برد.
۲) خفه کردن حریق
پوشاندن روی آتش با موادی است که از رسیدن اکسیژن به محوطه آتش جلوگیری می نماید. این روش اگرچه در همه حریق ها موثر نیست ولی روش خوبی برای بیشتر حریق ها می باشد. بعنوان مثال در آتش سوزی های جنگل ها، مواد نفتی و اتصالات برقی، خفه کردن حریق بهترین و موثرترین راه برای مهار آتش است.
موارد استثناء برای موادی است که در حین سوختن اکسیژن تولید می کنند. مانند: نیترات و زنجیره های آلی اکسیژن دار مثل پراکسید های آلی همچنین موادی که سرعت آتش گیری در آنها زیاد است. مانند دینامیت، سدیم و پتاسیم که از این قاعده مستثنی هستند.
موادی که برای خفه کردن بکار می روند بایستی سنگین تر از هوا بوده و یا حالت پوششی داشته باشند . خاک، شن، ماسه، بیل، پتوی خیس و … گزینه های مناسبی برای مهار این قبیل آتش سوزی ها است.
۳) مانع شدن یا از بین بردن مواد قابل اشتعال
این روش در زمان آغاز حریق و به کمک یک یا چند روش زیر به طور همزمان امکان پذیر می باشد:
- قطع جریان برق
- جابجا کردن مواد اشتعال زا
- جدا کردن منابعی که تاکنون حریق به آنها نرسیده
- کشیدن دیوارهای حائل و یا خاکریز
- رقیق کردن ماده سوختنی
۴) کنترل واکنش های زنجیره ای
برای این کار استفاده از برخی ترکیبات هالن و جایگزین های آن و برخی ترکیبات جامد مانند جوش شیرین بسیارموثر می باشد. این عمل برای کنترل حریق دشوار تر و پر هزینه تر از سایر روشهاست. ولی می تواند بصورت مکمل برای مواد پر ارزش بکار رود. قطع واکنش های زنجیره ای سوختن همان اطفا حریق به وسیله مواد شیمیایی بازدارنده می باشد. این روش در آتش سوزی های شعله ای کارآمد تر است و از مزایای آن سرعت و اثر بیشتر در اطفای کامل حریق است.
به کمک این روش می توان از خطر انفجار در زمان مجاورت گاز و اکسیژن با یکدیگر جلوگیری نمود. اطفا کننده های حریق در این روش بدون آنکه اکسیژن را رقیق کنند، عمل جدا کردن سوخت یا خنک کردن و یا پوشاندن آن را با دخالت در واکنش های سوختی انجام می دهند. در نتیجه مانع از رسیدن اکسیژن جهت ترکیب شدن و گسترش حریق می شوند و آتش سوزی مهار می شود.
مثلث آتش
مثلث حریق اصطلاحی است که از سه ضلع حرارت، سوخت و اکسیژن تشکیل شده است. وجود همزمان این سه ضلع برای ایجاد و تداوم حریق لازم است و در صورتی که یک ضلع حذف شود حریق خاموش می شود. در نتیجه از سه طریق می توان اطفا حریق انجام داد:
- قطع حرارت: رساندن درجه حرارت به زیر نقطه اشتعال و سرد کردن حریق
- قطع اکسیژن: کاهش اکسیژن محیط با گازهای خنثی مانند دی اکسید کربن
- جدا سازی: در آتش سوزی های ناشی از گاز و مایعات می توان شیر اصلی را بست تا سوخت مورد نیاز آتش قطع شود
سیستم اطفا حریق
اطفا حریق یا خاموش کردن آتش دارای سیستم های مختلفی متشکل از تجهیزات مهار اتوماتیک حریق است. به محض اعلام حریق، این سیستم ها بطور خودکار فعال شده، از پیشرفت و گسترده تر شدن حریق و در نتیجه وارد شدن خسارات و آسیب های بیشتر جلوگیری می نمایند.
سیستم های دستی
در این سیستم از تجهیزاتی استفاده می شود که توسط نیروی انسانی بکار برده می شوند. بعنوان مثال کپسول های آتش نشانی که بسته به نوع و کلاس آتش سوزی انواع مختلفی دارند. سیستم های دستی چندین نوع خاموش کننده هستند:
- پودری (پودر خشک یا تر شیمیایی)
- دی اکسید کربن ( Co2 )
- حاوی ترکیبات هالوژنه
- حاوی کف
سیستم اتوماتیک
یکی از روش های موثر اطفا حریق بدون دخالت انسان، سیستم اتوماتیک می باشد. به کمک تجهیزات اتوماتیک که هنگام اعلام حریق بطور خودکار فعال می شوند، حریق اطفا می گردد. سیستم های اتوماتیک دارای انواع مختلفی هستند:
- مه آب (Water Mist)
- ورتکس (Vortex)
- گازی هالون (Halon)
- آبی اسپرینکلر (Sprinkler)
- پودری یا ذرات معلق آیروسل (Aerosol)
- فوم (Foam)
نوع سیستم های اتوماتیک بسته به تعداد طبقات ساختمان، نوع و کاربری ساختمان، تعداد واحدها، متراژ و … تعیین می گردد. این سیستم ها علاوه بر شناسایی زود هنگام آتش، بصورت خودکار و سریعا اقدام به اطفای آن نیز می نمایند. در نتیجه از گسترش آتش سوزی به سایر بخش های ساختمان و بروز خسارات جانی و مالی بیشتر جلوگیری خواهد شد.
