21 نکته کلیدی ضوابط آتش نشانی ساختمان

ضوابط آتش نشانی ساختمان شامل بخش بندی های مختلفی در دو مرحله اساسی طراحی ساختمان و کنترل و بازدیدهای پس از ساخت است که به تفصیل به شرح آنها می پردازیم.

الف) ضوابط و مقررات در مرحله طراحی

1- ضوابط مربوط به فاصله ی ساختمان با توجه به نوع کاربری

• ساختمان باید از جایگاه های سوخت مثل پمپ بنزین، پمپ گاز و گازوئیل 7 متر فاصله داشته باشد.
• ساختمان با کاربری سینما، مسجد، سالن اجتماعات و مکان های پر جمعیت نباید در کنار جایگاه های سوخت ساخته شوند.
• ساختمان هایی که در کنار جایگاه سوخت ساخته می شوند، تا دو طبقه می توانند فعالیت داشته باشند.
• به ازای هر طبقه بیشتر از دو طبقه لازم است در وهله اول سه متر عقب نشینی کنند و یا دیوار سمت جایگاه سوخت را طوری بسازند که هیچ گونه راه نفوذی نداشته باشد. مقاوت این دیوار بایستی 7 کیلوگرم بر سانتی متر مربع باشد.

2- مقرارات ارتفاع ساختمان (تعداد طبقه ها) و عرض کوچه ها و خیابان های اطراف

3- ضوابط آتش نشانی ساختمان مربوط به مسیر پله اضطراری

• در ساختمان های 30 متری یا 9 طبقه باید پله اصلی به عنوان پله اضطراری قرار گیرد. به طوری که پله ها از ورودی واحد ها و آسانسور جدا باشند.
• ساختمان های 3 طبقه 8 واحدی، 4 طبقه 6 واحدی، 5 طبقه 3 واحدی و ساختمانهای 6 طبقه و بیشتر در صورتی که حتی 1 واحد یا بیشتر داشته باشند باید مقرراتی که در بخش 1-3 (پاراگراف بالا) گفتیم را رعایت کنند.
• در خصوص ساختمان هایی که متفاوت هستند، نظر کارشناس سازمان آتش نشانی در اولویت قرار دارد.
• برای فضا های بزرگ مثل سینما و سالن اجتماعات و… حداقل تعداد خروجی ها و حداقل عرض خروجی ها بوسیله ی جدول زیر محاسبه می شود:

همچنین به یاد داشته باشید برای سالن های با ظرفیت بیش از 100 نفر، سینما ها و بیمارستان ها و هتل ها علاوه بر پله اصلی، باید از راه پله اضطراری استفاده کنند.

• در ساختمان هایی که کاربرد های مختلفی مانند تجاری، مسکونی و دفتر کار دارند؛ از نظر ایمنی باید راه پله مسکونی از پله هایی که کاربرد های دیگری دارند جدا باشد.
• دسترسی به زیرزمین و انبار تجاری از انتهای آن ممنوع می باشد و باید راه ورودی آن از راه پله ی عمومی مستقل در نظر گرفته شود.

4- ضوابط آسانسور

• محل قرار گیری آسانسور نباید در مرکز راه پله طراحی شود.
• چاه آسانسور باید روی زیربنا و فونداسیون ساختمان قرار گیرد و در صورتی که زیر چاهک آسانسور فضای آزاد وجود داشت، یک ستون ضربه گیر با قدرت ایستایی 5000 نیوتن بر متر مربع در نظر بگیرید.
• حداقل ابعاد برای چاه آسانسور 150×150 سانتی متر باشد.
• درب چاه آسانسور نباید در موتورخانه قرار بگیرد.
• برای موتورخانه آسانسور باید یک اتاق مجزا در نظر گرفته شود و یک دریچه به ابعاد 80 × 60 سانتي متر روی دیواره کناری آن قرار بگیرد.
• ایجاد هرگونه روزنه یا درب به داخل موتور آسانسور به جز مورد قبلی ممنوع است.
• همه ی مقررات و اصول مربوط به نصب و استفاده از آسانسور را رعایت کنید.

5- پارکینگ

نکته: رمپ همان سطح شیب دار است که در ورودی ساختمان ها طراحی می شود تا عبور اتومبیل ها را راحت کند.

• رمپ باید با 2.5 متر فاصله از پیاده رو شروع شود.
•  شیب رمپ باید 15 درصد باشد.
• در هنگام نصب رمپ باید در نظر داشته باشید که فاصله ی روی آن تا سقف بالای سر باید 195 سانتی متر باشد.
• 12 متر فضا برای چرخش 180 درجه ( سر و ته کردن ماشین ) در نظر گرفته شود.
• در صورتی که در خروجی و ورودی پارکینگ پیچ 90 درجه وجود دارد، فضای کافی برای دور گرفتن ماشین در نظر گرفته شود.
•  برای پارکینگ هایی که ظرفیت آنها بیشتر از 24 خودرو است باید حداقل 2 رمپ با عرض 3.5 متر در نظر گرفته شود. همچنین می توان یک رمپ حداقل 5 متری در نظر گرفت تا رفت و آمد اتوموبیل ها ساده تر شود.
• برای پارکینگ هایی که ظرفیت آنها کمتر از 24 خودرو است باید یک رمپ با حداقل عرض 3.5 متر در نظر گرفته شود.
• مسیر تمام راه پله ها و مسیر های اضطراری و رمپ ها باید به سطح همکفت خروجی برسد.
• در نظر نگرفتن رمپ و تنها استفاده از جک آسانسور غیر مجاز است. به جز در مواردی که هر طبقه پارکینگ جداگانه ی خود را دارد.
• در ایستگاه مشترک بین راه پله ها و آسانسور و پارکینگ باید از درب اتوماتیک استفاده کرد تا از ورود دود به فضا های بالاتر جلوگیری کرد.

6- موتورخانه ساختمان

• موتور خانه باید بیرون از زیر بنا و در صورت امکان در کنار یک فضای آزاد باشد یا یک پنجره برای آن در نظر گرفته شود.
• موتورخانه نباید در کنارچاه آسانسور، راه پله و سالن اجتماعات قرار بگیرد.
• برای لوله ها و کابل ها و دودکش ها داکت و راه های جداگانه در نظر گرفته شود که به آنها در فضای موتور خانه آسیب نرسد.

7- مقررات سیستم اعلام حریق

• برای ساختمان هایی که به راه دسترسی نیاز دارند استفاده ازسیستم اعلام حریق ضروری است. همچنین انبارها، ساختمان های اداری، سینما ها، سالن های اجتماعات،بیمارستان ها، هتل ها، و مجتمع های تجاری باید از سیستم اعلام حریق استفاده کنند.
• در زمان طراحی ساختمان خود به یاد داشته باشید که استاندارد جهانی BS5839 یا EN54 باید در نظر گرفته شود.
• طرح شما قبل از اجرا باید توسط سازمان آتش نشانی تایید شود.

8- ضوابط مربوط به نماي سنگ و شيشه

• یکی دیگر از ضوابط آتش نشانی ساختمان ها استفاده از شیشه های سکوریت می باشد.
• پشت نمای ساختمان در داخل واحد های هر طبقه باید یک جان پناه به ارتفاع 82 سانتی متر درنظر گرفته شود.
• ضخامت شیشه باید با توجه به ابعاد شیشه در نظر گرفته شود و برای محکم نگه داشتن شیشه در هر 6 متر یک ژوئن (حاشیه های نگهدارنده) دو سانتی متری استفاده و اجرا شود.
• بعد از اجرای هر سه متر سنگ در نمای ساختمان، سنگ بعدی روی یک نیش دیگر قرار گرفته و اجرا شود.
• شیشه ها کاملا محکم و با ثبات نصب شوند.
• سنگ هایی که روی درپوش ها قرار می گیرد کاملا رولپلاک شوند.
• در محل های تقاطع دو دیوار که با شیشه از هم جدا شده اند برای جلوگیری از نفوذ کردن به فضای دیگر باید پشت نمای شیشه ای از مصالح ساختمانی استفاده شود.
• فضایی که پشت نما از هم جدا هستند باید با مصالح ساختمانی از هم جدا شوند.

9- نظریه های کارشناس سازمان در مرحله طراحی

•  هر یک از ساختمان ها باید به صورت مستقل و جدا از هم، نظریه کارشناسی از طرف سازمان آتش نشانی داشته باشند. و تشکیل پرونده داده تا در صورت بروز حوادث بتوان علت آتش سوزی را پیدا کرد.
•  نظر کارشناس همیشه در اولویت قرار دارد.

ب) بازدید، نظارت و کنترل در مرحله ی اجراء

مقررات و دستور العمل های ایمنی، از مرحله ی خاک برداری از شروع تا پایان کار باید بر اساس مبحث 12 مقررات ملی ساختمان ایران انجام شود.

1- رعایت ضوابط مربوط به برق و روشنایی ساختمان

•  مبحث 13 مقررات ملی ساختمان ایران باید رعایت شود.
• تابلوی برق باید در کنار در اصلی و در داخل واحد مورد نظر نصب شود.
• تابلوی برق باید برای سرویس های بهداشتی، آشپزخانه، سالن، اتاق خواب و کولر و… فیوز مینیاتوری جداگانه در نظر بگیرد.
• هرکدام از تابلو ها باید دارای کلید محافظ جان (FI) باشند.
• همه ی سیستم های برق مانند کابل ها باید مستیقما به صورت جداگانه از داخل دیوار یا از داخل داکتهای جداگانه رد شده باشند.
• ساختمان باید دارای سیستم رعد و برق گیر و ارت باشد.
• باید برای ساختمان خود این موارد را در نظر بگیرید: روشنایی 12 ولت تغذیه از باتری با شارژ، استفاده از رله اتوماتیک برای راه پله ها و مسیر اضطراری، کابین آسانسور، زیر زمین های بدون نور طبیعی، سالن اجتماعات، موتورخانه، واحد های تجاری، بیمارستان ها، کتابخانه ها و…
• سیستم برق مکان های مرطوب مثل استخر تا ارتفاع 2.2 متر باید 12 ولت باشد. در ارتفاع بیشتر از 2.2 متر می توانید از 220 ولت استفاده کنید و لی باید اصول حفاظت از آنرا به دقت رعایت کنید.

2- دستورالعمل و استاندارد های مربوط به آسانسور

•  رعایت کردن اصول استاندارد مربوط به اسانسور.
• هیچ گونه لوله تاسیسات آب سرد و گرم، دودکش، لوله گاز و کابل برق نباید از داخل چاه آسانسور عبور کند.
• روی دریچه زیر کف و در داخل اتاق موتور خانه آسانسور قفل سوئیچی نصب کنید.
• روی پنجره ها و روزنه های اتاق موتور خانه آسانسور شبکه های فلزی 2×2 نصب کنید.
• برای آسانسور ساختمان خود همه ی تجهیزات ایمنی مثل گاورنر، پاراشوت و میکروسوئیچ های کنترل کننده را در نظر بگیرید.
• دیواره های کناری چاه آسانسور باید محکم و مقاوم در برابر آتش سوزی باشند و هیچ روزنه ای نداشته باشند.
• تجهیزات موتورخانه آسانسور چاه ارت، کابین، قاب وزنه و کلیه قسمت های آسانسور باید با مقاومت 5 اهم به هم وصل باشند.
• از شرکت بازرسی و کیفیت استاندارد ایران تاییدیه بگیرید.
• در داخل کابین یک تابلو به ابعاد 20*30 سانتی متر با زمینه ی آبی رنگ و نوار شبرنگ سبز دور تادور تابلو و نوشته های سفید قرار دهید. و نکات ایمنی را در آن برای استفاده کنندگان توضیح دهید. همچنین روی آن بنویسید که در زمان حریق به هیچ عنوان از آسانسور استفاده نکنید.

3- دستورالعمل های سیستم گرمایش ساختمان

• همه ساختمان های تجاری و فروشگاه ها باید از سیستم حرارت مرکزی یا پکیج استفاده کنند و استفاده از بخاری با شعله روباز مجاز نیست.
• سیستم گاز کشی ساختمان باید مورد تایید اداره گاز باشد.
• برای هر کدام از وسایل گازی یک دودکش جداگانه که تا 80 سانتی متر بالاتر از سقف رفته باشد در نظر بگیرید.
• شومینه ها و دستگاه های گاز سوز باید مجهز به ترموکوپل باشند.
• روی آشپزخانه رستوران ها باید تا حد امکان فضای خالی باشد و اگر نشد فضای کنار آشپزخاه باید خالی باشد و روی آن سال اجتماعات وجود نداشته باشد.

4- دستورالعمل های موتور خانه تاسیسات

• برای موتور خانه یک درب فلزی با آستانه در نظر بگیرید.
• موتورخانه باید بسته به حجم آن دارای تهویه مناسب باشد.
• سیم های برق باید از داخل لوله ی مخصوص یا به صورت توکار از موتورخانه عبور کنند.
• روشنایی های داخل موتور خانه حتما باید حفاظ داشته باشند.
• موتورخانه باید زیر نظر کارشناس به وسایل ایمنی و آتش نشانی مجهز شود.
• موتورخانه باید مجهر به راه خروج آب (کف شوی) باشد.
•  3/1 کل فضای موتورخانه باید به عنوان فضای خالی در نظر گرفته شود.

5- ضوابط بازشو، داکت، نورگیر، و جان پناه ها

• تمام اطراف پشت بام، تراس، راه پله و بالکن باید دارای محافظ یا جان پناه باشد. همچنین سقف ساختمان های 6 طبقه به بالا باید موزاییک شود و ایزوگام و اسفالت برای آنها غیر قانونی است.
• برای حفاظت از جان پناه باید از نرده های فلزی به صورت عمودی و با فاصله 10 سانتی متر استفاده کنید. ضمنا استفاده از شیشه و اشیاء برنده برای جانپناه مجاز نمی باشد.
• بالای نورگیر هایی که در آنها از شیشه استفاده شده است باید یک توز فلزی با شبکه های 2*2 نصب گردد.
• دیواره های کناری داکتها باید بدون درز و ضد آتش سوزی و حریق باشد.
• در صورتی که خواستید از شیشه برای قطع ارتباط بین دوقسمت استفاده کنید، باید شیشه ها بدون فضای خالی اضافه باشند. از قاب فلزی و زهوار های مناسب برای آنها استفاده شود.
• از شیشه برای قاب بالای درب واحد ها استفاده نکنید.

6- لوله کشی آب آتش نشانی در ساختمان ها

• ساختمان های سه طبقه که در هر طبقه یک واحد دارند و زیربنی آنها در هر طبقه 140 متر است نیاز به لوله کشی آب آتش نشانی ندارند.
• ساختمان های سه طبقه تا پنج طبقه با زیر بنای 140 تا 230 متر باید لوله کشی آب آتش نشانی با قطر 1.5 اینچ انجام دهند. همچنین جعبه ی F را به صورت یک طبقه در میان از همکف نصب کنند.
• ساختمان های سه تا 5 طبقه که بیش از 230 متر زیر بنا داشته باشند. با توجه به نظر کارشناس آتش نشانی برای لوله کشی باید از لوله ای به قطر 1 تا 2 اینچ استفاده کنند و جعبه ی F را در تمام طبقات قرار دهید.
• ساختمان هایی که از 5 طبقه به بالا ارتفاع دارند، با هر مقدار زیر بنایی که داشته باشند باید در تمام طبقات جعبه f را قرار دهند و قطر لوله آب باید تسط کارشناسان مشخص شود.
• وسایل موجود در جعبه F عبارتند از: شیر آتش نشانی، کوپلینگ آتش نشانی و شیلنگ آتش نشانی لاستيکي فشار قوي می باشد.

لوله کشی ساختمان های بزرگ

• در سالن های اجتماعات، انبار ها، واحد های تجاری و صنعتی سیستم لوله کشی آتش نشانی ساختمان باید زیر نظر کارشناسان آتش نشانی انجام شود. نصب جعبه F کنار در و خارج از واحد ساخت قرار می گیرد.
• لوله آتش نشانی باید از بالا روی پشت بام به مخزن آب آتش نشانی و در پایین ترین نقطه به سیستم آب شهری وصل شود. سایز لوله ی آتشنشانی بسته به نظر کارشناس باید طوری باشد که به مدت 10 دقیقه بتوان با آن آتش را مهار کرد.
• انبارها، واحد های صنعتی و تولیدی باید مجهز به استخر آب با ظرفیت مناسب با محیط و چاه و پمپ مخصوص باشد. همچنین یک سیستم برق اضطراری زیر نظر کارشناسان آتش نشانی برای مواقعی که برق قطع شده است در نظر گرفته شود.
• شیر ایستاده آتش نشانی برای مجتمع های مسکونی، صنعتی، تجاری و اداری باید زیر نظر کارشناس آتش نشانی نصب شود.
• کارشناسان باید سیستم خاموش کردن آب (اسپرینکلر) اتوماتیک را برای شما مشخص کنند.
• کارشناسان آتش نشانی سیستم لوله کشی آب آتش نشانی را نیز مشخص می کنند.

7- کپسول دستی و چرخدار

• یک کپسول آتش نشانی co2 باید در کنار تابلو اصلی برق نصب شود.
• یک کپسول پودر و گاز درجه دار باید در کنار موتورخانه و انباری و داخل هر واحد نصب شود.
• سیستم خاموش کردن آتش اتوماتیک باید زیر نظر کارشناسان مشخص شود.
• کارشناسان در پایان باید تعداد و نوع کپسول های آتش نشانی را برای شما مشخص کنند.

8- دکوراسیون ساختمان

•  از مواد قابل اشتعال مثل موکت در راه پله ها یا ایستگاه ها استفاده نکنید.
•  از مواد قابل اشتعال در دکوراسیون سالن های اجتماعات و سینما ها و راه های دسترسی اضطراری استفاده نکنید.

9- تاییدیه سیستم های اعلام کننده حریق

• ساختمان های صنعتی، عمومی، اداری، سینما ها، سالنهای اجتماعات، بیمارستان ها و هتل ها باید حتما راه پله اضطرارری داشته باشند.
• حتما قبل از اجراء طرح سیستم اعلام حریق باید سازمان آتش نشانی آنرا تایید کند.
• در محدوده ی ورودی ساختمان باید یک تابلو هشدار دهنده به ابعاد 40*30 نصب کنید که رنگ زمینه ی آن آبی باشد. در یک کادر شبرنگ به عرض 1 سانتیمتر به رنگ سبز و با نوشته های سفید روی آن بنویسید: “به محض شنیدن آژیر عمومی اعلام حریق در اسرع وقت با حفظ خونسردی محل واحد خود را ترک کرده و از مسیر دستگاه پله از ساختمان خارج شوید”
• ساختمان های بزرگ به تجهیزات اعلام و اطفاء حریق استاندارد مجهز شوند.

10- راه پله ی اضطراری

•  دیوارهای راه پله ی اضطراری باید به جز پنجره هایی که به فضای باز می رسد هیچ راهی به بیرون نداشته باشند. همچنین دارای در و دود بند اتوماتیک باشند . لازم است یک فن مناسب در بالای راه پله ها قرار گرفته باشد و سیستم راه پله دارای روشنایی اضطراری 12 ولت باشد و در آنها از رله ی اتوماتیک استفاده شود.
• در مسیر راه پله ها باید علامت نشان دهنده راه خروج نصب شده باشد. راهنمای خروج باید به صورت نوردار با برق 12 ولت باشد و در ارتفاع 180 سانتی متر از کف قرار گرفته باشد.

11- ضوابط آتش نشانی ساختمان در استخرها و محوطه آن

• موتورخانه و مشعل های گرم کننده اب باید در بیرون از محوطه استخر قرارگرفته باشند.
• سیستم برق تا ارتفاع 2.2 متر، باید 12 ولت و در ارتفاع های بیشتر از 2.2 متر، 220 ولت محافظت شده باشد. (به یاد داشته باشید که در صورت استفاده از برق 220 ولت باید از کلید محافظ جان استفاده کنید)
• باید در این محیط روشنایی اضطراری 12 ولت با رله اتوماتیک در نظر بگیرید.
• محوطه ی استخر باید بوسیله ی درب قفل دار سوئیچی از بقیه ساختمان جدا شود.
• در بالای دایو یا همان سکوی پرش تا شعاع سه متر نباید از برق 220 ولت استفاده کنید.
• همه ی شیشه های استفاده شده در محوطه استخر و رختکن باید سکوریت باشند.
• محوطه ی کف استخر نباید لیز باشد.
• حرارت استخر باید به صورت حرارت مرکزی تعذیه شود.

12- نظرات کارشناسی و استعلام های اداره آتش نشانی

با توجه به نوع کاربری، موقعیت و شرایط، لازم است هر یک از ساختمان ها به صورت جداگانه از سازمان آتش نشانی استعلام بگیرند.

به یاد داشته باشید همیشه نظر کارشناس اداره آتش نشانی در اولویت قرار دارد.